Her çağın kendine özgü zorlukları vardır. Günümüzün en büyük zorluklarından biri ise alışkanlıklarımız ve bu alışkanlıkların zihnimizde oluşturduğu “Dopamin Tsunamisi”dir. Akıllı telefon, tablet ve televizyon (TTT) karşısına geçtiğimizde, beynimiz yoğun bir şekilde dopamin salgılamaya başlar. Bu dopamin salınımı, anlık, pasif ve çaba gerektirmeyen bir yolla gerçekleşir. Yüksek yoğunlukta uyarılmaya maruz kalan beyin, bir süre sonra daha fazla dopamin arzular ve “ödül hassasiyeti” düşer. Sonuçta, bu durum tehlikeli bir bağımlılığın gelişmesine yol açabilir. Her ne kadar kişi kendi “hapishanesini” oluştursa da, bu durum özellikle 3-18 yaş arasındaki çocuklar ve gençler için büyük risk taşır. TTT’nin oluşturduğu olumsuz etkiler yalnızca zihinsel durumlarla sınırlı değildir. Uzun süreli ekran tüketimi, gözlerde (mavi/beyaz ışık maruziyeti nedeniyle), boyunda düzleşme ve hatta kaslarda erime/zayıflama gibi fiziksel sorunlara dahi yol açabilir. En Kıymetli Miras: Arındırıcı Meşgaleler ve Akış Durumu Bir çocuğa yapılabilecek en büyük iyilik ve belki de bırakılabilecek en kıymetli miras, onu kütüphaneye alıştırmaktır. Kütüphaneye, kâğıt ve kalemle hemhâl olmak, okumak ve üretmek için gidilir. Şayet çocuk kütüphane ve kitapla hemhâl olmakta zorlanıyorsa, o halde alternatif, “arındırıcı meşgaleler” sunulmalıdır. Arındırıcı Meşgale: TTT’nin aksine, ödülün çabaya bağlı olduğu, uzun süreli odaklanma gerektiren ve bireyi “akış (flow)” durumuna sokan yaratıcı ve fiziksel aktivitelerdir. Bu meşgaleler, dopamini çaba sonrası ve aktif bir yolla salgılatarak beynin ödül sistemini sağlıklı bir şekilde yeniden yapılandırır. Bir zanaat öğrenmesi veyahut sanat, spor, müzik gibi yapılandırılmış meşguliyetlerle irtibat kurması desteklenmelidir. Bu tür meşguliyetlerle donatılmış bir çocukluk, kötü alışkanlıklardan uzak tutulmuş bir gençliğin anahtarı olabilir. Ebeveynler İçin Strateji: Geçişi Kolaylaştırmak Ekran bağımlılığı olan bir çocuğu aniden ekrandan uzaklaştırmak, evde çatışmalara yol açabilir. Ebeveynlerin bu zorlu geçişi kolaylaştırmak için atabileceği somut adımlar şunlardır: Kademeli Geçiş: Ekran süresini yasaklamak yerine, belirlenen hedeflerle (örneğin haftalık %10 azaltma) kademeli olarak azaltın. Aktif Yer Değiştirme: Ekranı sadece kaldırmayın; yerine koyacağınız aktif meşguliyetleri çocuğunuzla birlikte seçin ve bu aktivitelere başlangıçta siz de katılın. Ekransız Alanlar/Zamanlar: Ev içinde (özellikle yemek masası ve yatak odaları) “ekransız bölgeler” ve ailece geçirilen “ekransız zaman dilimleri” belirleyin.