Diyet yapan birçok bireyin aklında aynı soru vardır: “Haftada bir gün canımın istediğini yesem bir şey olur mu?” İşte bu noktada devreye “cheat day”, yani kaçamak günü kavramı girer. Kimi insanlar için bu gün, diyetin en keyifli kısmıdır; kimileri içinse, tüm emeğin boşa gitmesine neden olan bir tuzaktır. Peki bilimsel olarak cheat day gerçekten gerekli midir, yoksa bir motivasyon tuzağı mı? Cheat day, basitçe kişinin belirli bir süre sıkı diyet yaptıktan sonra bir gün boyunca beslenme kurallarını esnetmesi anlamına gelir. Özellikle düşük kalorili veya düşük karbonhidratlı diyetlerde uzun süreli kısıtlamalar, metabolizma hızında düşüşe neden olabilir. Bu durumda, yüksek kalorili bir gün, vücudu yeniden dengelemeye yardımcı olabilir. Teorik olarak bu yaklaşım, leptin hormonu seviyelerini geçici olarak yükselterek tokluk hissini düzenler ve metabolizmayı kısa süreli olarak hızlandırabilir. Ancak pratikte işler bu kadar basit değildir. Birçok birey için kaçamak günü, sınırsız yeme günü anlamına gelir. Bu durumda kişi, yalnızca birkaç öğünde değil, tüm gün boyunca yüksek yağ, şeker ve karbonhidrat içeren gıdaları tüketir. Sonuç olarak günlük kalori alımı 3.000–5.000 kaloriye kadar çıkabilir. Oysa haftalık enerji dengesi, kilo kontrolünde belirleyici faktördür. Yani bir haftada 6 gün boyunca 1.500 kaloriyle beslenip, yedinci gün 5.000 kalori almak, haftalık açığı kapatabilir ve kilo kaybını durdurabilir. Bu nedenle cheat day’in bilinçsiz uygulanması, hedefe ulaşmayı zorlaştırabilir. Psikolojik açıdan bakıldığında, cheat day bazı kişilerde motivasyonu artırabilir. Özellikle diyet sürecinde sosyal ortamlarda kısıtlanmış hissetmek, uzun vadede sürdürülebilirliği düşürür. Haftada bir yapılan planlı kaçamak, kişinin kendini mahrum hissetmesini önleyebilir. Ancak bu noktada önemli bir fark vardır: “cheat day” ile “cheat meal” (kaçamak öğün) aynı şey değildir. Gün boyu serbest beslenmek yerine, haftada bir kez planlı bir öğünde sevilen bir yemeği tüketmek hem psikolojik rahatlama sağlar hem de metabolik dengeyi korur. Cheat day uygulamasında en sık yapılan hata, “yarın telafi ederim” düşüncesidir. Oysa bu yaklaşım, yeme davranış bozukluklarına kapı aralayabilir. Kişi, suçluluk duygusuyla ertesi gün aşırı kısıtlama yapar ve bu döngü zamanla “yeme–pişmanlık” sarmalına dönüşür. Bu durum hem fiziksel hem de ruhsal sağlığı olumsuz etkiler. O yüzden bir diyetisyen olarak önerim, kaçamak günlerini değil, dengeyi hayatın merkezine yerleştirmektir. Kaçamak yapılacaksa bile, kaliteli seçimler ön planda olmalıdır. Fast food zincirlerinden alınan yağlı ve işlenmiş gıdalar yerine, evde hazırlanan pizzalar, bitter çikolata, meyveyle yapılan tatlılar veya sağlıklı hamburger alternatifleri tercih edilebilir. Böylece hem damak zevki korunur hem de vücut aşırı yağ ve şeker yükünden etkilenmez. Ayrıca cheat day sonrası bol su tüketimi, sebze ağırlıklı beslenme ve hafif egzersiz, vücudun dengeye dönmesini kolaylaştırır. Sonuç olarak, cheat day tamamen yasaklanması gereken bir uygulama değildir; ancak herkese uygun da değildir. Kilo verme sürecinde temel hedef, sürdürülebilir ve dengeli bir beslenme alışkanlığı kazanmaktır. Eğer kişi kaçamak gününü kontrol altında tutabiliyor, bu günü bilinçli bir şekilde planlıyorsa, diyete devam motivasyonu açısından faydalı olabilir. Ancak yeme kontrolü zayıf, duygusal yeme eğilimi yüksek bireylerde, cheat day ters etki yaratabilir. Unutulmamalıdır ki diyet bir yarış değil, yaşam biçimidir. Gerçek başarı, bir günü değil, bütün haftayı dengeleyebilmektir. Asıl hedef, “ne zaman kaçamak yapabilirim?” değil, “nasıl daha sürdürülebilir beslenebilirim?” sorusuna yanıt bulmaktır. İşte o zaman sağlıklı beslenme bir zorunluluk değil, yaşamın doğal bir parçası haline gelir.