İletişim, insan yaşamının en temel unsurlarından biridir. Bireyin çevresiyle kurduğu ilişkilerin niteliği, büyük ölçüde nasıl iletişim kurduğuna bağlıdır. Psikoloji bilimi, iletişimin yalnızca sözcüklerin aktarımından ibaret olmadığını; duyguların, düşüncelerin ve içsel süreçlerin dışa yansıması olduğunu vurgular. Bu nedenle, iletişim biçimleri bireyin kişilik özellikleri, benlik algısı ve duygusal düzenleme yeteneğiyle yakından ilişkilidir. Psikolojik literatürde iletişim biçimleri genellikle dört temel grupta incelenir: pasif, agresif, pasif-agresif ve etkili (assertif) iletişim. Pasif iletişim tarzına sahip bireyler genellikle kendi düşüncelerini ifade etmekte zorlanır, çatışmalardan kaçınır ve çoğu zaman başkalarının isteklerini kendi gereksinimlerinin önüne koyar. Bu yaklaşım, kısa vadede uyumlu bir görünüm sergilese de uzun vadede içsel huzursuzluk, bastırılmış öfke ve düşük özsaygı gibi sorunlara yol açabilir. Agresif iletişim tarzı ise bireyin kendi isteklerini ve duygularını, karşısındakinin sınırlarını göz ardı ederek ifade etmesiyle karakterizedir. Bu tarz genellikle kontrol etme eğilimi, güvensizlik ya da bastırılmış duygularla ilişkilendirilir. Sonuçta, bu tür iletişim biçimi kişilerarası ilişkilerde gerginliğe, öfke birikimine ve duygusal uzaklaşmaya neden olur. Pasif-agresif iletişim ise dışarıdan uyumlu görünse de içten içe bastırılmış öfke ve memnuniyetsizlik taşır. Kişi tepkisini doğrudan söylemek yerine alay, sessizlik veya erteleme gibi dolaylı yollarla ifade eder. Bu durum, genellikle çocuklukta öğrenilen yetersiz iletişim modellerinin bir devamı niteliğindedir ve bireyin kendini açıkça ifade edememesinden kaynaklanır. Etkili (assertif) iletişim ise psikolojik açıdan en dengeli ve sağlıklı tarz olarak kabul edilir. Bu iletişim biçiminde kişi, hem kendi haklarını korur hem de karşısındakine saygılı bir şekilde duygu ve düşüncelerini açıkça ifade eder. Bilişsel-davranışçı yaklaşımlar, bu becerinin doğuştan gelmediğini, öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir yeti olduğunu vurgular. Etkili iletişim, özsaygıyı güçlendirir, karşılıklı anlayışı artırır ve ilişkilerde güven ortamı oluşturur. Sonuç olarak, iletişim biçimleri sadece sosyal etkileşimin değil, bireyin psikolojik dengesinin de bir göstergesidir. Kişi, kendi iletişim tarzını fark ettiğinde hem kendisini hem de ilişkilerini daha sağlıklı bir biçimde değerlendirebilir. Sağlıklı iletişim, bireyin kendini anlamasıyla başlar; çünkü kendisini tanımayan biri başkasını da anlayamaz. Bu nedenle psikolojik farkındalık, etkili iletişimin en önemli temelidir.