​"Evdeki Dinamikler, Ekrandaki Hayat: Ebeveyn İlişkileri Ergenlerin Sosyal Medya Kullanımını Nasıl Şekillendiriyor?" ​Ergenlik ve Dijital Karmaşa ​Ergenlik, hayatın en hızlı ve çalkantılı dönemlerinden biri. Hormonal değişiklikler, sosyal baskılar, duygusal dalgalanmalar derken, bir de dijital dünya eklenince tablo iyice karmaşıklaşıyor. Araştırmalar gösteriyor ki ergenlerin sosyal medya kullanımı yalnızca arkadaşlarından ve çevrim içi trendlerden etkilenmiyor; evdeki ebeveyn ilişkileri de bu davranışları doğrudan şekillendiriyor (Easterbrooks & Emde, 1988; Bandura, 1978). Çocuklar, ebeveynlerinin birbirleriyle olan ilişkilerini gözlemleyerek belirli davranış kalıplarını öğreniyor ve çiftler arasındaki iletişim kalitesi ebeveyn-çocuk etkileşimlerini doğrudan etkiliyor (Erel & Burman, 1995). Bu nedenle aile dinamiklerini anlamak, ergenlerin dijital dünyada nasıl davranacaklarını öngörmek için kritik bir adım. ​Anne-Baba İlişkisinin Ergen Gelişimine Etkisi ​Ergenlik ile birlikte çocuklar ve ebeveynler arasındaki ilişkilerde önemli değişimler yaşanıyor. Pozitif ebeveyn ilişkisi, sadece evdeki huzuru değil, ergenin ruhsal ve sosyal gelişimini de destekliyor (Branje et al., 2010; Wu et al., 2022). Örneğin, Hong Kong'da yapılan bir çalışmada, ebeveynlerin davranışlarındaki olumlu değişiklikler ergenlerin yaşam doyumunu artırıyor ve umutsuzluk hislerini azaltıyordu (Zhu & Shek, 2021). Özellikle anne-çocuk ilişkisi, kız çocuklarının psikolojik gelişimi üzerinde daha güçlü bir etkiye sahip. Buna karşılık, olumsuz ebeveyn davranışları ergenlerde düşük özsaygı, kaygı ve umutsuzluk duygularını artırabiliyor. Sıcak ve destekleyici ebeveyn ilişkileri, ergenlerde prososyal davranışları artırırken saldırgan davranışları azaltıyor (Coie & Dodge, 1998; Markiewicz, Doyle, & Brendgen, 2001). Bu durum, ebeveynlerin duygusal destek ve iletişiminin ergenin hem ev içi hem sosyal davranışlarını belirleyen temel faktörlerden biri olduğunu gösteriyor. ​Sosyal Medya Kullanımı ve Riskler ​Günümüzde ergenler sosyal medyayı hem sosyalleşmek hem de duygularını düzenlemek için yoğun şekilde kullanıyor. Türkiye'de 2024 verilerine göre, 11-15 yaş arası çocukların %79'u sosyal medya kullanıyor ve günlük kullanım süreleri giderek artıyor (TUİK, 2024). Araştırmalar, sosyal medya kullanımının hem olumlu hem olumsuz etkileri olduğunu gösteriyor. Artan kullanım, kaygı, depresyon ve yalnızlıkla ilişkiliyken (Rutter et al., 2021; You et al., 2022), kontrollü ve anlamlı kullanım arkadaşlık bağlarını güçlendirebiliyor ve sosyal destek hissini artırabiliyor (Avci, 2024). ​Ebeveyn İlişkileri ve Dijital Davranışlar ​Evdeki ebeveyn ilişkileri, ergenin sosyal medya kullanımını doğrudan etkiliyor. Araştırmalar, sık çatışmalı veya duygusal olarak yetersiz ebeveyn ilişkisine sahip ailelerde ergenlerin sosyal medyayı bir kaçış veya duygusal destek aracı olarak kullandığını ortaya koyuyor (Turkle, 2011; Ahmadi Shooli & Rahimi, 2024). Ahmadi Shooli ve Rahimi'nin (2024) çalışmasına göre, güçlü iletişim ve düşük çatışma düzeyine sahip ailelerde ergenlerin sosyal medya kullanım alışkanlıkları daha sağlıklı ve online kaynaklı psikolojik sorunlar daha az görülüyor. Öte yandan, aile içi çatışmalar veya duygusal ihmal, ergenlerde aşırı sosyal medya kullanımı, kaygı ve düşük özsaygı ile ilişkili bulunmuş. Demers, White-Gosselin ve Poulin (2024), ergenlikte düşük ebeveyn gözetiminin ileriki yaşlarda sosyal medya bağımlılığı riskini artırabileceğini vurguluyor. Lee, Kim ve Kim (2022) ise ebeveynlerin medya kullanımı ve tutumlarının çocukların sosyal medya alışkanlıklarını doğrudan etkilediğini ortaya koyuyor. Bilgin, Şahin ve Togay (2020) da aile stresi ve anne-baba ile ergen çatışmalarının sosyal medya bağımlılığını tetikleyebileceğini belirtiyor. Pozitif ebeveyn etkileşimi ve gözetim, aşırı veya problemli sosyal medya kullanımına karşı koruyucu faktörler oluştururken, ihmal, yüksek çatışma ve kötü iletişim riskleri artırıyor. ​Sonuç ve Profesyonel Destek Önerisi ​Teknoloji çağında büyüyen ergenlerin ekran başında geçirdiği zaman, yalnızca arkadaş çevresiyle ilişkili değil; evdeki ebeveyn ilişkileri tarafından da şekilleniyor. Pozitif ebeveyn ilişkileri ve sağlıklı iletişim, ergenlerin sosyal medyayı dengeli kullanmasını sağlayarak psikolojik iyi oluşlarını destekliyor. Eğer hem ebeveynler arası ilişkilerde hem de ergenin sosyal medya kullanımında sorunlar gözlemleniyorsa, bir ruh sağlığı uzmanından (psikolojik danışman, psikolog, psikiyatrist, aile danışmanı veya rehberlik öğretmeni) destek almak çok önemli. Profesyonel yardım, hem ebeveynlerin kendi ilişkilerini güçlendirmelerine hem de ergenlerin dijital ve duygusal sağlığını korumalarına yardımcı olabilir. Sağlıklı bir aile dinamiği, hem evde hem online dünyada gerçek bir fark yaratır. ​Referanslar ​Ahmadi Shooli, Z., & Rahimi, L. (2024). Adolescent family dynamics and the role of social media in shaping relationships. Journal of Adolescent and Youth Psychological Studies, 5(12), 12-29. https://doi.org/10.61838/kman.jayps.5.12.16 ​Bandura, A. (1978). Social learning theory of aggression. Journal of Communication, 28(3), 141-148. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1978.tb01621.x ​Branje, S. (2018). Development of parent-adolescent relationships: Conflict interactions as a mechanism of change. Child Development Perspectives, 12(3), 171-177. https://doi.org/10.1111/cdep.12278 ​Bilgin, M., Şahin, İ., & Togay, A. (2020). Social media addiction in adolescents and parent-adolescent relationship. Eğitim ve Bilim, 45(202). https://doi.org/10.15390/EB.2020.8202 ​Coie, J. D., & Dodge, K. A. (1998). Aggression and antisocial behavior. In W. Damon & N. Eisenberg (Eds.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development (5th ed., pp. 779-862). John Wiley & Sons. ​Demers, H., White-Gosselin, C.-É., & Poulin, F. (2024). Relationship with parents in adolescence and social media addiction in adulthood: Longitudinal links and mediation analyses. Canadian Journal of Behavioural Science, 57(2), 87-97. https://doi.org/10.1037/cbs0000428 ​Easterbrooks, M., & Emde, R. (1988). Marital and parent-child relationship: The role of affect in the family system. In R. Hinde & J. Stevenson-Hinde (Eds.), Relationships within families: Mutual influences (pp. xx-xx). Clarendon Press. ​Erel, O., & Burman, B. (1995). Interrelatedness of marital relations and parent-child relations: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 118(1), 108-132. https://doi.org/10.1037/0033-2909.118.1.108 ​Lee, H. E., Kim, J. Y., & Kim, C. (2022). The influence of parent media use, parent attitude on media, and parenting style on children's media use. Children, 9(1), 37. https://doi.org/10.3390/children9010037 ​Markiewicz, D., Doyle, A.-B., & Brendgen, M. (2001). Parenting and peer relations: The moderating role of age and gender. Journal of Social and Personal Relationships, 18(2), 213-235. https://doi.org/10.1177/0265407501182003 ​Rutter, L. A., Thompson, H. M., Howard, J., Riley, T. N., De Jesús-Romero, R., & Lorenzo-Luaces, L. (2021). Social media use, physical activity, and internalizing symptoms in adolescence: Cross-sectional analysis. JMIR Mental Health, 8(9), e26134. https://doi.org/10.2196/26134 ​TUİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2024). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanım araştırması 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2024-53638 ​You, Y., Yang-Huang, J., Raat, H., & Van Grieken, A. (2022). Social media use and health-related quality of life among adolescents: Cross-sectional study. JMIR Mental Health, 9(10), e39710. https://doi.org/10.2196/39710 ​